Lokalna diagnoza problemów społecznych w gminie Szaflary
Przeprowadzona diagnoza obrazująca problemy związane z używkami występującymi wśród młodzieży na terenie Gminy Szaflary i pozwala na właściwą i pogłębioną charakterystykę pojawiających się zjawisk. Analiza wyników badań sugeruje pewne zalecenia i możliwe środki zaradcze.
Ulubioną formą spędzania wolnego czasu szaflarskiej młodzieży jest korzystanie z Internetu. Aż 64,8% badanych korzysta z niego codziennie. Czas wolny szaflarska młodzież lubi również poświęcać na własne hobby – codziennie oddaje się hobby 45,8% badanych. Wśród hobby najczęściej wskazywany był sport – piłka nożna, a także gra na instrumentach muzycznych.
Wśród badanych uczniów około 57,6% nie przyznało się do tego, że piło alkohol.
Aż 8,8% miało z nim kontakt w przeciągu ostatniego tygodnia. Analizowana zmienna
w dekompozycji na płeć ujawniła, że to chłopcy częściej przyznawali się do tego, że mieli kontakt z alkoholem. W przypadku dekompozycji na typ szkoły wyraźnie widoczne jest, że im wyższy wiek, tym mniej uczniów, którzy nie przeszli jeszcze inicjacji alkoholowej. W gimnazjum uczniowie, którzy nie mieli kontaktu z alkoholem to tylko 42,2%, gdzie w szkole podstawowej kontaktu nie miało aż 81,8% badanych. W ogólnym ujęciu najczęstszy wiek inicjacji alkoholowej w Gminie Szaflary to około 14 lat, a najczęściej spożywany alkohol to piwo, które również przez młodzież jest określane za najbardziej dostępne.
Młodzież, która jest już po inicjacji alkoholowej, (czyli około 43%) wskazała najczęstsze miejsce konsumpcji alkoholu. Dla 15,5% jest do cudzy dom. Aż 18,2% uczniów przyznało się do tego, że się kiedykolwiek upiło. Najczęściej wskazywanym wiekiem pierwszego upicia się jest 14 lat – 4,1% badanych, czyli wiek inicjacji alkoholowej. Chłopcy już od 9 roku życia upijają się. Stały udział dziewczyn w deklaracjach upijania rozpoczyna się od 12 roku życia.
W Polsce obowiązuje zakaz sprzedaży alkoholu osobom nieletnim, jednak w świetle wyników badania ankietowego okazało się, że młodzież alkohol kupuje. W różnej częstotliwości w ostatnim miesiącu piwo zakupiło 10,2% młodzieży szkolnej, wino 1,8%, wódkę 5%, a napój alkoholowy 3,7% badanych. Należy pamiętać, że pomimo niskich odsetków wszyscy badani uczniowie nie byli pełnoletni.
Pod koniec podrozdziału dotyczącego postaw i opinii na temat alkoholu zadano badanym hipotetyczne pytanie o prawdopodobieństwo wystąpienia różnych sytuacji po spożyciu alkoholu. Według 42,3% uczniów szaflarskich szkół wypiciem alkoholu bardzo prawdopodobnie szkodzą sobie na zdrowiu. Nieco mniej badanych – 23,9% stwierdziło, że po wypiciu alkoholu będzie miało kaca, a 21,2% iż zrobi coś, czego będzie potem żałowało. Niepokoi fakt, że 18,9% badanej młodzieży stwierdziło, że jest raczej prawdopodobne, że po spożyciu alkoholu zapominają oni o swoich problemach. 10,8% uczniów stwierdziło, że mało prawdopodobne byłoby poczucie relaksu po spożyciu alkoholu, a 13,9% wątpi w poczucie się szczęśliwym. Wśród poszczególnych zdarzeń o bardzo małym stopniu prawdopodobieństwa respondenci uznali kłopoty z policją – 28,2% oraz wskazali na odpowiedź nie jestem w stanie przestać pić – 36,1% badanych. Wynik ten pokazuje jak uczniowie bagatelizują fakt spożywania alkoholu i jego wpływ na uzależnienie się od tej używki, tym bardziej, że na taką odpowiedź wskazywali uczniowie, którzy spożywają alkohol.
W przypadku dostępności narkotyków, wyniki kształtują się inaczej niż w przypadku alkoholu. Odrębnie zapytano o dostępność marihuany bądź haszyszu i w sumie dla 10,2% badanych narkotyk ten okazał się być dostępny. Jego zdobycie niemożliwe jest dla 40,2% badanych. Uczniowie najczęściej deklarowali 1-2-krotne sięgnięcie po te używki, jednak zdarzają się tacy, którzy wskazywali na wyższą częstotliwość palenia marihuany lub haszyszu. Głównym motywem sięgania po narkotyki według badanych jest ciekawość, a główne źródło, z którego respondenci czerpią narkotyki to starsi znajomi. W przypadku narkotyków wiek inicjacji jest nieco późniejszy. Z analizy wynika, że inicjacja narkotykowa to głównie wiek 15 lat, chociaż marihuanę młodzież próbuje już w wieku 12 lat. Biorąc pod uwagę inne substancje psychoaktywne, o które zapytano respondentów najczęściej zażywane są środki uspokajające bez pozwolenia lekarza, które zażywało od 1 do 2 razy 3,9% badanych. 1,7% młodzieży wzięło LSD lub inne halucynogeny, a 1,9% uczniów ze szkół w Szaflarach od 1 do 2 razy łączyło alkohol z lekami.
Papierosy – kolejna z badanych używek jest oceniana jako trudniejsza w zdobyciu od narkotyków. Prawie połowa badanych stwierdziła, że zdobycie papierosów jest łatwe i wskazują na taką odpowiedź zarówno starsi, jak i młodsi uczniowie. Pod względem spożycia uczniowie najczęściej piją alkohol, następnie palą papierosy, a najrzadziej sięgają po narkotyki i inne substancje psychoaktywne. 14,2% uczniów zapaliło papierosa od 1 do 2 razy w życiu, a 6,5% 40 razy i więcej. Częściej oraz więcej papierosów wypalają chłopcy oraz młodzież z gimnazjum. Niemniej jednak młodsi uczniowie również wskazali, że w swoim życiu do 2 razy zapalili papierosa – 7,7% badanych. Inicjacja tytoniowa odbywa się podobnie jak alkoholowa – już od 9 roku życia. Najwyższe na nią wskazanie występuje w okolicach 12, 13 lat. 87,2% badanych nie paliło, bądź nie pali papierosów codziennie. Tych, którzy przyznali się do takiej częstotliwości nie było dużo, jednak odsetki na poszczególne lata rozkładały się proporcjonalnie – młodzież również zaczyna palić codziennie w wieku 9 lat. Należy brać pod uwagę fakt, że pierwsza próba palenia tytoniu może prowadzić do uzależnienia.
Badani często wskazują, że znają do 10 osób, które palą marihuanę lub haszysz – 16,7% wskazań, 9% uczniów posiada również tylu znajomych, którzy zażywają środki uspokajające bez zgody lekarza, 7,1% wskazało na zażywanie ecstasy, a 6,2% na zażywanie substancji wziewnych. Niepokojący jest wynik, że wśród tak młodych ludzi znajdują się osoby, które mogą mieć negatywny wpływ na ich stosunek do substancji psychoaktywnych. Największe zróżnicowanie odpowiedzi wystąpiło w przypadku upijania się, picia alkoholu oraz palenia papierosów. 30,3% badanych wskazało, że do 10 osób z grona ich znajomych upija się, 39,4% wskazało na upijanie się, a prawie połowa na palenie papierosów. Po 10,9% badanej młodzieży wskazało, że pije alkohol i pali papierosy do 30 osób spośród ich znajomych. Podobnie przedstawia się sytuacja z oceną rodzeństwa pod względem zażywania substancji psychoaktywnych.
Młodzież z szaflarskich szkół jest najbardziej zadowolona z relacji z matką – średnia 5,40 oraz z przyjaciółmi – 5,23. Większość badanej młodzieży szkolnej posiada pozytywny stosunek do siebie. Nie należy jednak bagatelizować informacji, że 21% badanych często uważa, że są beznadziejni, a 9,6% nie ma pozytywnego stosunku do siebie. 12% respondentów stwierdziło, że nie są tak samo wartościowi jak inni ludzie, a 31,8% badanych czasami czuje się bezużytecznie. 43,8% uczniów szaflarskich szkół czasami myśli, że jest do niczego, a 10,3% uczniów nie jest z siebie zadowolonych. Kontynuując wątek z samooceną młodzieży zadano pytania o destrukcyjne podejście do swojej osoby, jakim są próby samookaleczania się, a także myśli samobójcze, które wiążą się z brakiem akceptacji siebie, jak i z różnego typu problemami, z którymi boryka się młodzież ze szkół w Gminie Szaflary. 10,6% badanych 1 raz miało myśli samobójcze, 3,2% miało je z częstotliwością 2 razy, a aż 4% 5 razy lub więcej. 6,6% młodzieży próbowało się 1 raz samo okaleczać. 2,8% badanym 1 raz zdarzyło się uciec z domu na dłużej niż 1 dzień. Dziewczyny częściej niż chłopcy posiadają myśli samobójcze i częściej dokonują prób samookaleczenia. Chłopcom za to w nieco wyższym odsetku zdarzyło się 1 raz uciec z domu na dłużej niż 1 dzień.
74,8% uczniów szaflarskich szkół odpowiedziało, że nie znają nikogo, kto jest ofiarą przemocy fizycznej w domu. 12,9% badanych zna jedną taką osobę, a 9,9% zna nawet kilka takich osób. Samym badanym zdarzyła się sytuacja pobicia przez rodziców tak, że mieli siniaki i zadrapania, na co wskazało 14,9% badanej młodzieży i byli to w nieznacznej większości chłopcy. Pytania dotyczące nagminnego stosowania przez rodziców kar cielesnych pokazały, że według 20,2% badanych w takiej sytuacji jest niewielu nastolatków. 13% odpowiedziało, że zna jedną taką osobę, a 9,8% respondentów zadeklarowało znajomość kilku takich osób. Czasami czuje się ofiarami przemocy fizycznej za drobne przewinienia 10,7% badanych. Według młodzieży z szaflarskich szkół dzieci najczęściej są bite kiedy piją alkohol, zaczynają palić papierosy, przejawiają brak szacunku wobec rodziców, a także w sytuacji, kiedy dziecko dokona drobnej kradzieży. Najmniej zasłużony klaps padłby, gdyby dziecko nie dbało o ubranie i zniszczyłoby je. Według 31,2% respondentów niewielu nastolatkom zdarzają się przypadki pobicia w szkole. 10,1% badanych zadeklarowało, że zdarza się to większości. 75% badanych nie zna osób, którym przytrafia się tego rodzaju przemoc ze strony rówieśników. 12,8% stwierdziło, że zna jedną taką osobę. 5,2% respondentów odpowiedziało, że taka sytuacja miała miejsce 1 raz w ich życiu. W przypadku przemocy psychicznej – odrzucenia od grupy, braku akceptacji 32,1% respondentów stwierdziło, że taka sytuacja zdarza się niewielu nastolatkom, a 18% odpowiedziało, że dotyczy to mniej niż połowy nastolatków. 53,2% szaflarskiej młodzieży nie zna nikogo tak odtrąconego przez grupę rówieśniczą, jednak 15,9% badanych zna kilka takich osób. 11,6% respondentów czasami czuje, że w ich życiu jest podobnie, a 5% zadeklarowało, że sytuacja ta jest bardzo podobna.
Nauczyciele
Według nauczycieli młodzież w swoim wolnym czasie najczęściej ogląda telewizję, uprawia sport oraz spędza go ze znajomymi. Prawie wszystkie szkoły w Gminie Szaflary oferują uczniom zajęcia pozalekcyjne, przedmiotowe, zajęcia przygotowujące do egzaminu końcowego oraz zajęcia wyrównawcze. Warto zaznaczyć, iż według badań w szkole jest zdecydowanie mniej ofert dotyczących zainteresowań uczniów, aby wypełnić im czas wolny. Według oceny nauczycieli młodzież rzadko spędza wolny czas z rodzicami czynnie, czy na świeżym powietrzu – wspólne uprawianie sportu, wycieczki rowerowe, czy spacery. Częściej wykonują wspólnie prace domowe, zakupy, czy odwiedzają bliskich.
Prawie połowa badanych nauczycieli stwierdziła, że w ostatnich latach nastąpił wzrost zainteresowania używkami wśród młodych ludzi. Tylko 2,8% nauczycieli było przeciwnego zdania. Badani niemal jednogłośnie twierdzili, że wszystkie używki są dla młodzieży tak samo szkodliwe. Byli jednak tacy, którzy zadeklarowali, że najmniej szkodliwy jest alkohol oraz papierosy i według nauczycieli uczniowie właśnie po te dwie używki sięgają najczęściej. Według pedagogów pracujących w szkołach w Gminie Szaflary uczniowie najrzadziej sięgają po narkotyki i dopalacze. Według badanych uczniowie sięgają po tego typu substancje najczęściej pod wpływem grupy rówieśniczej – chęci zaimponowania komuś czy dla towarzystwa i najczęściej dzieje się to podczas weekendu, czy przerw semestralnych takich jak wakacje czy ferie. Dominująca grupa pedagogów i nauczycieli wskazuje jako grupy największego ryzyka dzieci z rodzin patologicznych – według nich to one najczęściej sięgają po używki. Na drugim miejscu pod względem częstości wskazań znalazła się młodzież z rodzin zamożnych. Nauczycieli i pedagogów z Gminy Szaflary zapytano również o dostępność środków psychoaktywnych na i poza terenem szkoły. Według nauczycieli wszystkie z wymienionych używek są na terenie szkoły bardzo ciężko dostępne. Poza szkołą, jako łatwo i bardzo łatwo dostępne badani wskazują na alkohol i papierosy, ponadto według 32,4% nauczycieli ich uczniowie nie stosują używek. Ci, którzy spotkali się z konsekwencjami stosowania środków psychoaktywnych wśród uczniów najczęściej podają takie reakcje młodzieży jak: nadpobudliwość, zmęczenie/apatię oraz brak skupienia/koncentracji. Najczęstszą reakcją na spotkanie z osobą będącą pod wpływem używek na terenie szkoły jest zgłoszenie tego zdarzenia do dyrekcji, kontakt z rodzicem lub opiekunem, a także wezwanie policji.
Nauczyciele wskazali, że najczęstszą formą przemocy w szkołach gdzie uczą jest przemoc psychiczna. Wśród najczęstszych jej form dydaktycy podawali: przeklinanie, przezywanie/wyśmiewanie, oczernianie, mówienie fałszywych rzeczy, straszenie, groźby. Nieco mniej nauczycieli wskazywało na fizyczne formy przemocy takie jak: popychanie, szturchanie. Mimo pozytywnych wyników dla występowania form przemocy w szkołach nauczyciele generalnie są zdania, że jest to zjawisko, które w obecnych czasach występuje częściej – twierdzi tak co drugi badany. Źródeł przemocy należy doszukiwać się poza szkołą – z mediów, w domu rodzinnym, w środowisku rówieśniczym, a młodzież której dotyka problem przemocy najczęściej zgłasza się z tym do wychowawcy klasy.
W szkołach w ramach profilaktyki porusza się tematy o uzależnieniach na lekcjach wychowawczych, występują dyżury w szkołach, spotkania z ludźmi, których dotyczy problem uzależnień. 64,9% badanych dydaktyków, jako przedsięwzięcie podejmowane w celu zniwelowania problemu uzależnień/stosowania używek wśród młodzieży wskazało na zakaz wyjść ze szkoły w czasie trwania przerw między lekcjami. 13,5% badanych nauczycieli odpowiedziało, że w szkole nie stosuje się profilaktyki w tym zakresie. Za najbardziej efektywne przedsięwzięcie badani uznali dyżury w szkołach, aby nikt niepowołany nie dostał się na teren placówki, poruszanie tematów o uzależnieniach na lekcjach wychowawczych. Wśród odpowiedzi o zdecydowanie niskim stopniu efektywności badani wskazali na spotkania z ludźmi, których dotyczy temat uzależnień/przemocy. Ochrona/monitoring oraz akcje policyjne, które nie były wskazywane w wysokim odsetku jako te, mające miejsce w szkołach, zostały ocenione na wysokim poziomie efektywności. Za tworzenie programów profilaktycznych w większości placówek odpowiedzialny jest wychowawca klasy oraz nauczyciele. Odpowiedzialność za działania profilaktyczne spoczywa również na radzie rodziców, pedagogu szkolnym, czy radzie pedagogicznej. Programy profilaktyczne poddawane są ewaluacji zazwyczaj na posiedzeniach rady pedagogicznej, za pomocą ankiet czy obrad. Wśród programów profilaktycznych, w których bierze udział szkoła ponad połowa nauczycieli szaflarskich szkół wskazywała na Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy. Nieco mniej – 41,4% na GminnyProgram Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. W ocenie skuteczności owych programów 37,5% nauczycieli wskazało na Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, który nie był wskazywany jako realizowany przez szkołę, a Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy, który jest najczęściej realizowany w szkołach w Gminie Szaflary nie został wskazany przez żadnego nauczyciela jako ten o najwyższej efektywności.
Mieszkańcy Gminy Szaflary
W badaniu z dorosłymi mieszkańcami Gminy Szaflary najwyższy odsetek badanych spożywa alkohol spośród innych substancji psychoaktywnych. 57% respondentów zadeklarowało, że nigdy nie piło alkoholu i były to w większości kobiety. 52,9% respondentów pije kilka razy w miesiącu. 1,2% mieszkańców Gminy Szaflary pije alkohol codziennie. Zdecydowanie częściej oraz więcej alkoholu wypijają mężczyźni, którzy również częściej piją poza domem – w pubach/restauracjach oraz po pracy z kolegami. Kobiety natomiast piją podczas większych uroczystości rodzinnych. Młodsi respondenci w zdecydowanej większości piją alkohol w pubach/restauracjach czy u znajomych. W domu, a także podczas uroczystości rodzinnych poza domem piją najczęściej starsi respondenci. Zdecydowana większość respondentów pije alkohol dla towarzystwa – 66,9%. Dla relaksu alkohol spożywa 50,6% respondentów, a 20,9% badanych zadeklarowało, że pije, by się dobrze bawić, mieć lepszy humor. Najczęściej spożywanym alkoholem jest piwo, którego też respondenci wypili najwięcej spośród innych alkoholi w ciągu ostatniego miesiąca. Na drugim miejscu pod względem częstości odpowiedzi znalazło się wino, pije je 21,5% respondentów. Napoje alkoholowe takie jak drinki spożywa najniższy odsetek mieszkańców Szaflar, nieco więcej badanych spożywa wódkę – 12,8%. Badani, którzy przyznali się do spożywania alkoholu w zdecydowanej większości nie czują żadnych dolegliwości psychicznych ani fizycznych, jeśli zgłaszają takowe, a tylko bycie bardziej towarzyskim. Zdecydowana większość respondentów również stwierdziła, że spożywanie alkoholu nie ma większego wpływu na relacje z otoczeniem. Biorąc pod uwagę dane zebrane w czasie badań oraz podejście badanych do spożywania alkoholu – iż zawsze powinno zachować się umiar, można wywnioskować, że mieszkańcy Gminy Szaflary nie mają problemów z jego nadużywaniem.
Alkohol jest najbardziej popularny spośród innych substancji psychoaktywnych takich jak narkotyki, których nigdy nie spróbowało 95,3% mieszańców Gminy Szaflary. Odzwierciedla to również opinię respondentów na temat picia alkoholu i brania narkotyków, która jest bardziej liberalna dla pierwszego typu używek. Zdecydowana większość badanych stwierdziła, że od narkotyków powinno trzymać się z daleka. Wśród narkotyków/środków odurzających, które zażyli badani znalazły się Amfetamina oraz Marihuana.
Jedna czwarta mieszkańców Szaflar pali papierosy, z czego większość robi to nałogowo. W większości papierosy palą mężczyźni. Połowa nałogowych palaczy pali do 1 lub pół paczki dziennie i więcej niż 3 paczki tygodniowo.
Gdyby mieszkańcy Gminy Szaflary mieli problem z nałogiem najwyższy odsetek z nich zwróciłby się z pomocą do rodziny, a nieco mniej do specjalisty do spraw uzależnień. Problem przemocy w otoczeniu badanych również jest znikomy. Aż 94,8% respondentów twierdziło, że nie występuje on w ich domach. Najwyższy odsetek respondentów miał negatywne podejście do stosowania kar cielesnych wobec dzieci – 61,6%. Tylko 1,2% badanych uważało, że stosowanie kar cielesnych powinno być zdecydowanie dozwolone, jednak 2 na 10 badanych było zdania, że powinny być one raczej dozwolone. Ponad połowa badanych nigdy nie stosowała kar cielesnych wobec swoich dzieci. Rzadko robi to 23% respondentów.
Mieszkańcy Gminy Szaflary w większości wskazali, że ich okolice nie zamieszkują osoby, które są unikane przez otoczenie sąsiedzkie oraz rodzinę. Ci, którzy wskazywali, że takie przypadki występują, mówili o jednej, dwóch takich osobach. Jako powód takiej sytuacji wykluczenia społecznego respondenci podawali w zdecydowanej większości alkohol. Według badań największym problemem społecznym w Gminie Szaflary jest bezrobocie, na które wskazuje ponad połowa badanych mieszkańców tego rejonu.
Rekomendacje
Profilaktyka uzależnień i innych niepożądanych zjawisk występujących w danej społeczności to bardzo ważny obszar działań każdego samorządu lokalnego. Starania te mają na celu zmianę postaw ludzi używających substancje psychoaktywne. Jest to proces, który musi integrować działania wielu instytucji. Tylko aktywna współpraca różnych organów zajmujących się przeciwdziałaniem problemowi picia alkoholu, zażywania narkotyków, palenia papierosów i przemocy, daje szansę na stworzenie spójnych i wieloaspektowych programów profilaktycznych. Do działań tych muszą zostać włączone również rodziny, zakłady pracy, szkoły, środowiska rówieśnicze młodzieży, jak i całe lokalne społeczności.
Skuteczna profilaktyka uzależnień polega na zmniejszeniu ryzyka związanego z używaniem środków odurzających oraz minimalizowanie współwystępujących problemów związanych z przyjmowaniem narkotyków, piciem alkoholu, przemocą i innymi uzależnieniami. Realizacja tego celu polega zarówno na opóźnieniu, jak i przeciwdziałaniu inicjacji i niedopuszczeniu do poszerzenia się kręgu osób eksperymentujących z legalnymi i nielegalnymi substancjami psychoaktywnymi. Ważna jest również praca z osobami już uzależnionymi, poprzez umożliwienie im powrotu do normalnego życia w społeczeństwie.
Należy zwrócić uwagę, że właściwie prowadzone programy profilaktyczne są bardziej opłacalne niż reagowanie na problemy, które już istnieją i pogłębiają się.
Właściwie wdrażana profilaktyka uzależnień musi być prowadzona na kilku poziomach:
v Profilaktyka pierwszorzędowa jest adresowana do grupy niskiego ryzyka, czyli osób zdrowych. Najważniejszym zagadnieniem tego rodzaju profilaktyki jest promowanie zdrowego trybu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji spożywania substancji psychoaktywnych. Poprzez rozwijanie umiejętności społecznych i umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi, ogranicza się występowanie zachowań ryzykownych.
v Profilaktyka drugorzędowa, to działania skierowane do osób zagrożonych, należących do grupy wysokiego ryzyka. Osoby te nie są trwale uzależnione, ale zaczynają dopiero eksperymentować z substancjami psychoaktywnymi. W tym obszarze najważniejsze jest ograniczenie głębokości zachowań niepożądanych i możliwość wycofania się z nich.
v Profilaktyka trzeciorzędowa, to ogół działań skierowanych do osób już trwale uzależnionych. Obejmuje ona leczenie skutków zachowań niepożądanych, czyli przeciwdziałanie pogłębianiu się choroby oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia, poprzez wprowadzanie leczenia, rehabilitacji i resocjalizacji.
Działania profilaktyczne w głównej mierze powinny polegać na informowaniu społeczeństwa o zagrożeniach związanych z przyjmowaniem narkotyków i możliwościach leczenia. Ważny aspekt dostarczania wiedzy obejmuje również informowanie o instytucjach powołanych do pomocy osobom uzależnionym. Skuteczna realizacja powyższego celu obejmuje nie tylko dostarczanie materiałów edukacyjnych w miejscach publicznych (szkoły, urzędy, przychodnie i szpitale itd.), ale również wykorzystanie nowoczesnych kanałów informacyjnych takich jak telewizja, radio, prasa lokalna i Internet. W szczególności telewizja może mieć tu dużą siłę oddziaływania.
Do głównych priorytetów profilaktyki uzależnień należy:
v Próba zaangażowania całej rodziny w rozwiązywanie i przeciwdziałanie problemom alkoholowym, narkotykowym i innych używek.
v Edukacja rodziny pod względem problemów uzależnień.
v Pomoc osobom współuzależnionym (rodzinom).
v Podjęcie działań interwencyjno – terapeutycznych dedykowanych osobom uzależnionym od środków psychoaktywnych.
v Realizacja programów profilaktycznych wdrażanych w placówkach oświatowych, szkołach i placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
v Wspieranie osób wychodzących z uzależnienia.
v Wprowadzanie ograniczonej dostępności alkoholu i papierosów na terenie miasta dla młodzieży, poprzez edukację i kontrolę sprzedawców.
v Ograniczenie dostępności narkotyków poprzez współpracę z organami zajmującymi się tym problemem.
v Prowadzenie lokalnych kampanii i innych działań edukacyjnych, mających na celu podniesienie wiedzy społeczeństwa na temat szkodliwości i skutków przyjmowania narkotyków, palenia papierosów i picia alkoholu.
v Ustawiczny monitoring prowadzonych działań z zakresu przeciwdziałania uzależnieniom.
Profilaktyka uzależnień skierowana do młodzieży jest dość szczególna. Na zagrożenia należy reagować z wyczuciem i tak aby zainteresować problemem młodych odbiorców. Okres dorastania to czas szczególnie nasilonego eksperymentowania, podejmowania zachowań ryzykownych, czyli działań zwiększających prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych zjawisk społecznych, a także uzależnień od środków psychoaktywnych. Profilaktyka skierowana do tej grupy społecznej powinna polegać na uruchomieniu czynników chroniących młodzież przed zachowaniami ryzykownymi, czyli:
v Zachęcanie do podejmowania aktywności w różnych obszarach działania (twórczość, sport, nauka).
v Pobudzanie szerokiej ciekawości poznawczej.
v Budzenie zainteresowań społecznych poprzez uczestnictwo w działaniach na rzecz lokalnej społeczności i środowiska rówieśniczego.
v Nauka radzenia sobie z emocjami i stresem.
v Pomoc i wsparcie w sytuacjach trudnych.
v Budowanie autorytetów.
v Przebywanie wśród grupy rówieśniczej nie stykającej się z problemem uzależnienia od środków psychoaktywnych.
v Opiekę nauczycieli.
Efektywność działań profilaktycznych zajmujących się przeciwdziałaniem problemowi picia alkoholu, zażywania narkotyków wśród młodzieży zależy od aktywnego zaangażowania, współpracy i koordynacji działań wielu lokalnych organizacji. Priorytetową sprawą jest zaangażowanie rodziny i najbliższego otoczenia, w sprawy uzależnień i form profilaktyki:
v Jak najszybsza reakcja i interwencja rodziców w sytuacjach, które grożą powstaniem i rozwojem problemów alkoholowych u dzieci i młodzieży.
v Uwrażliwianie rodziców na zachowania dzieci i młodzieży mogące świadczyć o używaniu narkotyków.
v Uświadamianie rodzicom jako bardzo naganny jest fakt, że inicjacja alkoholowa odbywa się często w domu rodzinnym.
v Praca edukacyjna z rodzicami koordynowana przez specjalistę, np. psychologa, pedagoga lub pracownika socjalnego.
v Szkolenie rodziców w rozpoznawaniu symptomów zatrucia, konieczność szerokiej kampanii informacyjnej na temat specjalistów, do których można się kierować, placówek leczenia uzależnień, placówek pedagogiczno – psychologicznych, oddziałów detoksykacyjnych, oddziałów psychiatrycznych, telefonów zaufania.
Rola placówek wychowawczych, a przede wszystkim szkoły jest mocno związana
z profilaktyką uzależnień wśród młodych ludzi:
v Pedagodzy i psychologowie szkolni koordynują działania wychowawcze oraz diagnozują istnienie na terenie szkoły problemów uzależnień.
v Aktywna reakcja szkoły na przejawy patologii, współpraca z instytucjami pozaszkolnymi.
v Organizacja kursów radzenia sobie ze stresem, usprawniania komunikacji interpersonalnej, radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Wzmacnianie asertywnych zachowań, pewności siebie i samoakceptacji.
v Stworzenie interesującej oferty zajęć pozalekcyjnych, klubów sportowych, kółek teatralnych, warsztatów itp.
v Rozpowszechnianie produktywnego modelu spędzania wolnego czasu.
v Informowanie młodzieży na temat łatwości uzależnienia, płynących z niego zagrożeń, wpływu alkoholu, papierosów i narkotyków na organizm, zwłaszcza na układ nerwowy i zdolność uczenia się.
v Podnoszenie kwalifikacji kadry nauczycielskiej w zakresie działań profilaktycznych przeciwdziałania problemowi picia alkoholu, zażywania narkotyków wśród młodzieży.
Powyższe działania zarówno placówek oświatowych, jak i rodziców wspomagać powinny samorządy lokalne, policja i organizacje pozarządowe. Ścisła współpraca tych jednostek w sprawie profilaktyki uzależnień i występowania zjawisk patologicznych wśród młodzieży to:
v Akcje informacyjne i profilaktyczne w mediach: lokalnej prasie, telewizji, stronach internetowych oraz bezpośrednie spotkania.
v Rozprowadzanie przystępnie sformułowanych materiałów profilaktyczno-prewencyjno-edukacyjnych w miejscach publicznych, tj. szkołach, instytucjach i organizacjach miejskich, budynkach mieszkalnych, sklepach, przychodniach itp.
v Tworzenie grup terapeutycznych dla dzieci dotkniętych uzależnieniem oraz ich rodziców, organizowanie grup samopomocowych.
v Kontrola rynku napojów alkoholowych, sprzedaży tytoniu i lokali rozrywkowych, zwłaszcza w kontekście przestrzegania zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim – badania mystery shopper.
v Ciągły monitoring stopnia patologii społecznych w celu jak najlepszej analizy stanu zagrożenia dzieci i młodzieży uzależnieniami – tworzenie co 2 lata strategii w ramach diagnozy problemów społecznych.
v Prowadzenie programów edukacyjnych skierowanych do dzieci i młodzieży, uświadamianie co do skutków uzależnień, sposobów radzenia sobie z uzależnieniami i wskazywanie miejsc służących pomocą – stałe akcje informacyjne wśród dzieci i młodzieży.
W oparciu o przeprowadzone badania na terenie Gminy Szaflary, poniższy wykaz możliwych środków zaradczych podzielony został na obszary problemowe, które wymagają aktywnego przeciwdziałania.
Alkohol
v Z powodu niskiego wieku inicjacji picia alkoholu wśród młodzieży, ważne jest by wprowadzić programy edukacyjne podnoszące ten wiek.
v Wprowadzenie większej kontroli nad dostępnością alkoholu dla młodzieży, poprzez sprawowanie nadzoru nad jego dystrybucją.
v Ponieważ piwo jest najbardziej rozpowszechnionym alkoholem spożywanym przez młodzież, należy prowadzić edukację w kierunku szkodliwości spożywania tego napoju.
v Należy prowadzić edukację zdrowotną dotyczącą skutków i wpływu uzależnień alkoholowych na rodzinę.
v Stałe akcje informujące o instytucjach/ośrodkach, które pomagają w przypadku wystąpienia problemu uzależnienia od alkoholu.
v Spotkania z ludźmi, których dotyczy problem uzależnień, którzy wygrali walkę z nałogiem
Narkotyki
v Niewielka ilość respondentów deklaruje, że przyjmuje narkotyki, dlatego głównym obszarem profilaktyki w tym zakresie jest promowanie zdrowego trybu życia oraz szkodliwości przyjmowania narkotyków.
v W związku z tym, że najczęściej zażywanym narkotykiem jest marihuana rekomenduje się akcje informacyjne dotyczące szkodliwości dla rozwoju człowieka zażywania tego narkotyku.
v Organizacja spotkań w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych z osobami, które doświadczyły problemu uzależnienia i wyszły z nałogu.
v Stałe akcje informujące o instytucjach/ośrodkach, które pomagają w przypadku wystąpienia problemu uzależnienia od narkotyków.
v Zajęcia szkolne dotyczące używek powinny być prowadzone w blokach dotyczących różnych substancji psychoaktywnych i realnie prezentować nie tylko konsekwencje uzależnień, ale również podkreślać łatwość popadnięcia w nałóg.
Papierosy
v Ponieważ duża liczba młodzieży i dorosłych mieszkańców przyznaje się do palenia papierosów, należy prowadzić kampanię edukacyjną w szkołach i innych instytucjach, której celem jest uświadomienie szkodliwości palenia papierosów.
v Należy zwiększyć kontrolę nad możliwością zakupu papierosów, ponieważ w ocenie młodzieży dostęp ten jest dość łatwy lub bardzo łatwy.
Przemoc
v Stały monitoring problemu przemocy w rodzinie i rówieśniczej w cyklu 2-letnim, realizacja badań poświęconych zagadnieniom przemocy w rodzinie oraz rówieśniczej.
v Pozyskanie środków publicznych na kampanie informacyjne poświęcone problemowi przemocy.
v Uwrażliwienie nauczycieli i pedagogów na akty przemocy w szkołach.
v Przeprowadzenie akcji informacyjnej o możliwości korzystania z pomocy psychologa dostępnego na terenach szkół, który jest doradcą w przypadku problemu przemocy w rodzinie lub rówieśniczej, aby każdy, kto potrzebuje takiej pomocy wiedział do kogo i gdzie może się zwrócić.
v Stałe akcje informujące o instytucjach/ośrodkach, które pomagają w przypadku wystąpienia problemu przemocy rodzinnej lub rówieśniczej.
Więcej na stronie „Diagnoza”
Podobne wpisy:
Zaproszenie do udziału w konkursie Pierwsza Pomoc →
Kampanie edukacyjne →
Raport z Programu „Archipelag Skarbów” →
